Nieuw horecabeleid en schade
Veel gemeenten hebben specifieke regels en beleid voor de exploitatie van horecabedrijven. De regels staan veelal in zogenoemde algemeen verbindende voorschriften zoals de Algemeen Plaatselijke Verordening of in het omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan).
Bij de toepassing van de regels wordt vaak gebruik gemaakt van beleid. In het beleid staat dan nader toegelicht wat het doel van de regels is en hoe deze moeten worden toegepast. Ook kan het vastgestelde beleid juist aanleiding zijn om als grondslag te dienen voor (later) vast te stellen regels.
De regels en het beleid kunnen per gemeente en soms zelfs per wijk of stadsdeel verschillen en worden meestal vastgesteld door de gemeenteraad. Tegen de algemeen geldende regels kan in in de regel niet worden geageerd als deze nadelig voor een bedrijf of persoon dreigen uit te pakken.
In algemene zin kan alleen bezwaar worden gemaakt als er sprake is van een besluit dat een belanghebbende direct raakt. Dat kan het geval zijn als bijvoorbeeld een verleende vergunning vanwege veranderde regelgeving of beleid wordt gewijzigd. Dan is er sprake van een direct appellabel belang waartegen bezwaar kan worden gemaakt. Uiteindelijk zal een rechter dan beoordelen of het betreffende besluit rechtmatig of onrechtmatig is.
Als in rechte vast staat dat een besluit onrechtmatig is genomen door het bestuursorgaan, kan dat een ingang geven voor schadevergoeding (uit onrechtmatige daad). Het bestuursorgaan kan dan aansprakelijk worden gesteld voor de schade die een ondernemer heeft geleden vanwege het besluit dat onrechtmatig is gebleken. Denk bijvoorbeeld aan een terrasvergunning waarvan door de rechter wordt vastgesteld dat deze onrechtmatig is ingetrokken, beperkt of geweigerd. De schade die is geleden vanwege de periode dat het terras niet kon worden geëxploiteerd kan dan worden verhaald op het bestuursorgaan.
Maar wat als een gemeente op basis van bestuurlijke en politieke overwegingen haar (horeca-) beleid, het omgevingsplan en/of de APV wijzigt en dit op zichzelf rechtmatige en mogelijk niet eens appellabele (geen bezwaar of beroep mogelijk) besluit tot schade leidt? Kan dan ook schade worden verhaald? Er is immers geen ingang op grond van een onrechtmatige (overheids-) daad.
Het antwoord is ja: in voorkomende gevallen kan ook beleid, zoals bijvoorbeeld nieuw horecabeleid, schade veroorzaken en die schade kan dan worden verhaald.
Sinds 1 januari 2024 voorziet de Algemene wet bestuursrecht en de Omgevingswet in een zogenaamde nadeelcompensatieregeling voor die gevallen waarin een bestuursorgaan in de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak (bijvoorbeeld het vaststellen van nieuw beleid of een gewijzigde APV of Omgevingsplan), door belanghebbende schade wordt geleden die uitgaat boven het normaal maatschappelijke risico en die een benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft.
Bij de bestuursrechter kan op basis van titel 4.5 van de Algemene wet bestuursrecht om nadeelcompensatie worden verzocht voor schade die is ontstaan door feitelijk handelen en door niet-appellabele besluiten zoals algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels.
Voor een dergelijke schade is het dus niet nodig om de civiele rechter in te schakelen. Dat is voordelig omdat de griffiekosten bij de bestuursrechter aanmerkelijk lager zijn dan bij de civiele rechter en een bestuursrechter een burger of ondernemer ook niet (snel) in de proceskosten veroordeelt als deze in het ongelijk wordt gesteld.
Een verzoek om nadeelcompensatie moet wel aan een aantal criteria voldoen om voor vergoeding in aanmerking te komen. Zo moet de schade het normaal maatschappelijk en normale ondernemersrisico overschrijden, moet de schade niet voorzienbaar zijn geweest en moet het verzoek tijdig worden ingediend. Ook moet de schade een minimaal percentage van de reguliere omzet betreffen.
Of er recht bestaat op een tegemoetkoming in schade vanwege gewijzigd (horeca-) beleid is dus afhankelijk van meerdere criteria. Het indienen van een verzoek om nadeelcompensatie is geen zekerheid voor een succesvolle tegemoetkoming in schade. Maar dat neemt niet weg dat bij een forse schade vanwege gewijzigd beleid, het zeker de moeite kan lonen om een verzoek om nadeelcompensatie in te dienen.